سوربیتول Sorbitol

سوربیتول

سوربیتول (۱،۲،۳،۴،۵-هگزان­هگزول) با فرمول مولکولی C_۶H_۱۴O_۶ یک نوع الکل قندی به­شمار می­رود. این الکل در ساختار مولکولی خود دارای شش گروه عاملی هیدروکسیل می­باشد. شکل زیر ساختار شیمیایی این مولکول را نشان می­دهد. این مولکول ایزومری از مانیتول است. سوربیتول در شرایط معمول جامد است و طعم شیرینی دارد. این الکل قندی حدود ۶۰% ساکاروز شیرینی دارد و هر گرم آن ۶/۲ کیلوکالری دارد. این ماده به­دلیل شیرینی بالایی که دارد جزء مواد شیرین­کننده^[۱] محسوب می­شود. سازمان غذا و دارد FDA استفاده از آن در غذا در سطحی که به تولید خوب آسیب نزند را مجاز دانسته است. سوربیتول به­صورت طبیعی درون بسیاری از نوشیدنی­ها و میوه­جات مثل توت­فرنگی، سیب و گلابی یافت می­شود. از این ماده به عنوان عامل رطوبت­زا در ساخت لوازم آرایشی و به عنوان جایگزین شکر در شیرینی­سازی استفاده می­شود. علاوه­بر این، سوربیتول در تهیه­ی دهان­شویه، خمیردندان، آدامس، بیسکویت، ویتامین C، صنایع داروسازی، تولید تنباکو، صنایع نساجی و تولید رزین­ها و فوم­های پلی­اورتان به کار می­رود. سوربیتول با نام­های دیگری همچون گلوکیتول^[۲]، D-glucitol، D-sorbitol، Sorbite و Hydrogenated starch hydrolysate (HSH) نیز شناخته می­شود. در جدول زیر مشخصات این ماده ذکر شده است. در صنعت هم به صورت جامد و هم به صورت محلول تولید می­شود.

ساختار شیمیایی مولکول سوربیتول

مشخصات سوربیتول

وزن مولکولی سوربیتول برابر است با ۱۷/۱۸۲. چگالی این ماده در حالت پودری gr/cm^۳ 489/۱ می­باشد. این ماده نقطه­ی ذوب بالا و هیگروسکوپی پایینی دارد. سوربیتول به میزان ۸۳ گرم در ۱۰۰ گرم آب حل می­شود. محلول ۷۰ درصد سوربیتول ویسکوز بوده و دانسیته­ی ویژه­ی آن در دمای °C 25 برابر است با ۲۸۵/۱. این ماده مزه­ی ملایم و شیرینی دارد. از این گذشته، سوربیتول نسبت به گلوکز در مقابل تخریب باکتری ها مقاوم­تر است. بعضی از ساختارهای سوربیتول آب­دار و بعضی بدون آب می­باشند. سوربیتول هم­اکنون پرکاربردترین الکل قندی است.

کاربردهای سوربیتول

سوربیتول در صنایع مختلفی مانند دارویی، آرایشی بهداشتی، خمیردندان، سیگار، صنعت غذایی، نساجی، چسب، شیرینی، رنگ، جوهر، شوینده و کرم پوست کاربرد دارد. سوربیتول به همراه یک­سری مواد مانند گلیسرول در تولید فوم های پلی یورتان و رزین های آلکیلی به­کار می­رود. در صنعت تنباکو، سوربیتول برای تولید بوی ملایم و نیز جاذب بکار می­رود. سوربیتول به عنوان نرم کننده و پایدار کننده رنگی در نساجی و صنعت چرم استفاده می شود. سوربیتول در فرمولاسیون مواد در صنایع بهداشتی و شیرینی پزی استفاده می شود. در ذیل کاربردهای این ماده تشریح شده است.

1.  غذا و شیرینی

سوربیتول به همراه شکر برای تولید شکلات و به منظور افزایش عمر شکلات به­کار می­رود. وظیفه­ی دیگر سوربیتول به تاخیر انداختن سفت شدن شکر است. همچنین کمک می­کند به بهبود نرمی، مزه و بافت محصول. در خامه موجب بهبود طعم می­شود. سوربیتول همچنین برای شکلات­های دیابتی استفاده می­شود. در تولید آدامس نیز جهت بهبود پلاسیسیتی کاربرد دارد.

2.  خمیر دندان

سوربیتول از پوسیدگی دندان جلوگیری می­کند. این ماده جلوی متابولیسم باکتری­های دهان را که موجب شکسته شدن شکر و نشاسته و آزاد شدن اسیدها می­شود می­گیرد. حدود ۲۰% از بازار سوربیتول مربوط به تولید خمیردندان است. این ماده به عنوان رطوبت­دهنده، شیرین­کننده، افزاینده­ی طول عمر محصول، بازدارنده­ی کریستالیزاسیون در این زمینه به­کار می­رود. رقیب سوربیتول در این موارد، زایلیتول است. اما در بیشتر موارد این دو الکل قندی با هم به­کار می­روند.

3.  داروسازی

استفاده از سوربیتول در شربت سرفه مانع از کریستالیزاسیون شکر در اطراف درب بطری می­شود. سوربیتول در تولید قرص­ها مورد استفاده قرار می­گیرد و باعث بهبود استحکام قرص می­شود. سوربیتول به­وفور در فرآیند تولید ویتامین C به کار می­رود که شامل ۱۵ درصد مصرف جهانی این محصول می­باشد.

4.  نساجی

ترکیب سوربیتول با یون­های مس و آهن منجر به تولید یک محلول بازی قوی می­شود که در نساجی به عنوان رنگ­بر و سفیدکننده مورد استفاده قرار می­گیرد.

5.  آرایشی

سوربیتول موجب مرطوب ماندن پوست و نرمی آن می­شود. این ماده تا میزان ۵% در محصولاتی مانند کرم­ها، شامپو، ژل، رژ لب، ماسک، خمیر ریش، لوسیون­ها و حالت­دهنده­های مو و همچنین در تولید صابون استفاده می­شود.

6.  پلیمرها

سوربیتول به همراه برخی نمک­های فلزی به عنوان پایدارکننده در مقابل نور و گرما در تولید رزین­های PVC  به­کار می­رود. این ماده به همراه آنتی­اکسیدان­های فنولی نیز به عنوان پایدار کننده در ترکیب لاستیک استایرن-بوتادی­ان مورد استفاده قرار می­گیرد.

7.  تنباکو

در صورت استفاده از سوربیتول در تولید سیگار، تغییرات رطوبت در سیگار به­واسطه­ی تغییرات رطوبت محیط به حداقل می­رسد. سوربیتول با بسیاری از موادی که در تولید تنباکو به­کار می­رود سازگار است. به­خاطر شیرینی و طعم خنک آن، سوربیتول موجب طعم­دهندگی تنباکو می­شود.

8.  چسب

سوربیتول ویسکوزیته چسب را افزایش می دهد. برخلاف مرطوب­کننده­های مرسوم مانند گلیسیرین و اتیلن­گلایکول، سوربیتول یک ماده­ی مناسب است چرا که نه آبی جذب می­کند و نه از دست می­دهد. استفاده از این ماده در تولید چسب موجب صرفه­جویی اقتصادی می­شود.

9.  امولسیون

سوربیتول درون امولسیون آب-روغن تبخیر آب را کند می­کند.

 محصولات جایگزین  سوربیتول

سوربیتول بعنوان یک ماده شیرین کننده بدون کالری می باشند که خاصیت خنک کنندگی بالایی دارد و جز قندهای احیا شده بشمار می رود. از محصولات جایگزین می توان به مانیتول و زایلیتول اشاره کرد.

مانیتول

از مانیتول (استخراج شده از جلبک) که نوعی قند الکلی است در تولید انواع آدامس و شیرینی‌های رژیمی استفاده می‌شود.

زایلیتول

زایلیتول (Xylitol) با فرمول شیمیایی (CHOH)_۳(CH_۲OH)_۲ می‌باشد. زایلیتول تقریباً به شیرینی ساکارزاست اما نسبت به آن ۳۳.۳ درصد کالری کمتری دارد و به عنوان شیرین کننده دیابتی استفاده می‌شود. زایلیتول بر خلاف دیگر شیرین کننده‌های طبیعی یا مصنوعی، به گونه‌ای فعال برای سلامت دندان‌ها مفید است و حتی مصرف مداوم آن امکان پوسیدگی دندان‌ها را تا یک سوم کاهش می‌دهد و همچنین سبب جذب مجدد مواد معدنی توسط مینای دندان‌ها می‌شود که استحکام دندان‌ها را افزایش می‌دهد. همچنین تحقیقات نشان می‌دهند که جویدن آدامس‌های حاوی زایلیتول از بروز عفونت گوش میانی که یکی از شایعترین بیماری‌های دوران کودکی است تا حدی جلوگیری می‌کند. زایلیتول به طور طبیعی و در غلظت‌های پایین در الیاف بسیاری از میوه‌ها و سبزیجات یافت می‌شود، و می‌تواند از انواع توت‌های مختلف، جو، و قارچ، و همچنین به عنوان یک ماده فیبری خشک از پوسته ذرت و تفاله نیشکر استخراج شود. با این حال، در تولید صنعتی زایلیتول از زیلان نوعی همی سلولز که از سخت‌چوب‌ها استخراج می‌شود استفاده می‌شود که طی فرایند آبکافت زیلان به گزیلوز تبدیل شده و سپس طی فرایند هیدروژنه کردن به زایلیتول تبدیل می‌شود.

در بخش مقالات به معرفی دسته ای از محصولات  شیمیایی پرداخته شده است.شایان ذکر است محصولات نام برده شده شامل مطالعات امکانسنجی می باشد. در گزارشات امکانسجی به وضعیت بازار،فرایندهای تولید و اطلاعات سرمایه‌گذاری مورد نیاز پرداخته شده  که تمامی این اطلاعات قابل ارائه به مشتریان می باشد.

این مقالات توسط شرکت آلما شیمی پاسارگاد برای شما تهیه شده است.

توضیحات شیمیایی کاربرد هاو کالا های جایگزین سوربیتول