بررسی وضعیت نفت، گاز و پتروشیمی عربستان ۲۰۱۷ و چشم انداز ۲۰۳۰

فهرست مطالب

۱- تاریخچه صنعت نفت عربستان سعودی.

۲- وضعیت صنعت نفت عربستان در سال ۲۰۱۷.

۳- بررسی پالایشگاه های عربستان سعودی.

۴- استراتژی مقابله با کاهش تقاضا 

۵- بررسی ظرفیت پتروشیمی عربستان سعودی. 

۶- بررسی تقاضا نفت توسط IEA

۷- واحد Sadara 7

۱- تاریخچه صنعت نفت عربستان سعودی

شرکت ملی نفت عربستان سعودی است که تحت تملک دولت مرکزی عربستان است. این شرکت از لحاظ مالکیت ذخایر (نفت خام و گاز طبیعی) به‌عنوان یکی از با ارزش‌ترین شرکت‌های جهان محسوب می‌شود. این موضوع باعث می‌شود که ارزش بازار آن، معادل بین ۲ تا ۱۰ تریلیون دلار آمریکا برآورد شده و این شرکت را با ارزش‌ترین شرکت حال حاضر جهان می‌کند زمان آغاز به ‌کار شرکت سعودی آرامکو به ۲۹ مه ۱۹۳۳ برمی‌گردد. در آن هنگام دولت عربستان سعودی با انعقاد قراردادی انحصاری با شرکت استاندارد اویل کالیفرنیا (شورون)، امتیاز اکتشاف نفت در عربستان سعودی را به آن شرکت واگذار کرد. شرکت استاندارد اویل کالیفرنیا (شورون)، این امتیاز را به یک شرکت کاملاً وابسته به خود به نام شرکت استاندارد اویل کالیفرنیای غربی (کاسوک) انتقال داد. از آنجا که این شرکت توفیقی در اکتشاف نفت به دست نیاورد، در سال ۱۹۳۶ میلادی ۵۰٪ درصد از امتیاز اکتشاف نفت عربستان را به شرکت نفت تگزاس (تکزاکو) واگذار کرد.

پس از نزدیک به چهار سال کاوش بی‌حاصل در اکتشاف نفت، نخستین موفقیت در سال ۱۹۳۸ و در محل هفتم حفاری در منطقه دمام در چند کیلومتری شمال شهر ظهران به دست آمد و از این رو این چاه نفت دمام شماره ۷ نامیده می‌شود. اکتشاف این چاه و استخراج نفت آن که به ۱۵۰۰ بشکه در روز می‌رسید، شرکت استاندارد اویل کالیفرنیای غربی را به ادامه مسیر و رسیدن به شکوفایی مصمم ساخت.

در سال ۱۹۴۴ شرکت استاندار اویل کالیفرنیا-عربستان، نام خود را به شرکت نفتی عربستان-آمریکا یا «آرامکو» تغییر داد. در سال ۱۹۴۸ شرکت استاندارد اویل نیوجرسی (موبیل) ۳۰٪ درصد و شرکت سوکونی وکیوم (اکسون) معادل ۱۰٪ درصد از سهام این شرکت را خریداری کردند و به این ترتیب شرکت استاندارد اویل کالیفرنیا (شورون) و شرکت نفت تگزاس (تکزاکو) به‌عنوان سرمایه‌گذار در یکدیگر ادغام شده و هریک سهمی برابر ۳۰٪ درصد را به خود اختصاص دادند.

در سال ۱۹۵۰، ملک عبدالعزیز بن آل سعود با تهدید به ملی کردن تأسیسات نفت کشور، شرکت آرامکو را وادار ساخت تا سود حاصل از فروش نفت را به صورت مساوی و پنجاه-پنجاه میان شرکت و دولت عربستان تقسیم نماید. چند سال پیش از این ماجرا نیز جریان مشابهی برای شرکت‌های نفتی آمریکایی در ونزوئلا روی داده بود. دولت ایالات متحده آمریکا با به کار بستن آنچه «ترفند طلایی» خوانده می‌شد میزان سودی را که شرکت‌های وابسته به آرامکو در نتیجه تقسیم سودهای نفتی با آل سعود از دست داده بودند به صورت تخفیف مالیاتی به آن‌ها اعطا کرد.

در سال ۱۹۷۳، دولت عربستان سعودی ٪۲۵ درصد از سهام آرامکو را از آن خود ساخت. این رقم را تا سال ۱۹۷۵ به ٪۶۰ درصد افزایش یافت و تا سال ۱۹۸۰ با تصاحب ٪۱۰۰ سهام شرکت، کنترل کامل شرکت آرامکو را به دست گرفت. در ماه نوامبر سال ۱۹۸۸، شرکت نفتی عربستان-آمریکا، نام خود را به شرکت نفت عربستان سعودی یا سعودی آرامکو تغییر داد. در شکل زیر تاریخچه تولید نفت خام عربستان سعودی ارائه شده است

شکل ‏۱‑ تاریخچه تولید نفت خام عربستان سعودی (هزار بشکه/ روز)

۲- وضعیت صنعت نفت عربستان در سال ۲۰۱۷

عربستان سعودی از سال ۱۹۷۰ بزرگترین تولید کننده و صادر کننده نفت خام در جهان بوده است. در سالهای اخیر تنها روسیه و ایالات متحده قادر به چالش کشیدن نفت تولیدی این کشور بوده اند.

بر اساس طرح علام شده توسط محمد بن سلمان سیاستهای عربستان به گونهای خواهد بود که تا سال ۲۰۳۰ وابستگی این کشور به فروش نفت خام شدیدا  کاهش خواهد یافت.

شرکت نفت عربستان (Aramco) نقش کلیدی در اصلاح این سیاستها در عربستان سعودی خواهد داشت. به منظور تامین بودجه مورد نیاز برای عملی سازی سیاستهای اتخاذ شده تصمیم بر این می باشد که شرکت Aramco   ۵ درصد از سهام خود را به بخش سرمایه گذاری غیر نفتی بفروشد و در همان زمان این شرکت موظف به انجام تحقیقات در زمینه انرژی های جایگزین و انجام سرمایهگذاری در بخش تولید محصولات شیمیایی با ارزش افزوده بالا باشد. بر خلاف نفت خام که یک منبع محدود و تمام شدنی است انرژی های همچون  انرژی خورشیدی، بادی، تمام شدنی نیستد با تثبیت قیمت انرژی های جایگزین استفاده از این گونه انرژی ها بسیار بیشتر خواهد شد. عربستان سعودی از سال ۱۹۷۰ بزرگترین تولید کننده و صادر کننده نفت خام در جهان بوده است. عربستان سعودی آگاهی کامل بر ریسک موجود در برنامه های خود دارد .عربستان سعودی دومین ذخایر بزرگ نفتی کشف شده  را پس از ونزوئلا دارد . ظرفیت تولید نفت خام این کشور  ۱۲.۵ میلیون بشکه در روز می باشد. در اکتبر سال ۲۰۱۷ عربستان سعودی تصمیم به افزایش میزان تولید خود گرفت و توانست میزان تولید نفت خام خود را به ۱۰.۷ میلیون بشکه در روز برساند. در شکل زیر میزان تولید و صادرات نفت خام عربستان سعودی و ارائه شده است

شکل ‏۲-میزان تولید نفت خام عربستان سعودی و صادرات (میلیون بشکه در روز)

سازمان اپک، عربستان سعودی را موظف کرده است تا میزان تولید خود را کنترل کند تا  تولید نفت مازاد و از کاهش قیمت جهانی آن جلوگیری کند.

در سال ۱۹۷۰ میزان مصرف جهانی نفت خام در اثر افزایش جمعیت جهان به طور متوسط ۵ درصد افزایش یافت عربستان سعودی در سال ۱۹۸۰ تنها ۶ درصد از نفت خام تولید شده خود را در داخل کشور مصرف می کرد و مابقی آن را صادر کرده است. طی سالهای گذشته سهم صادرات عربستان سعودی کاهش یافته است این در حالی است که هزینه انرژی در سال ۲۰۱۶ روند صعودی داشته است. در شکل زیر میزان صادرات محصولات عربستان سعودی ارائه شده است

شکل‏۳‑ میزان صادرات عربستان سعودی

در شکلهای زیر میزان صادرات نفت خام و محصولات پالایشگاهی به تفکیک مناطق ارائه شده است.

شکل ‏۴- صادرات نفت خام به تفکیک مناطق در سال ۲۰۱۷ (درصد)

شکل ۵- صادرات محصولات پالایشگاهی تفکیک مناطق در سال ۲۰۱۷ (درصد)

به دلیل کم بودن ارزش حرارتی گاز عربستان قیمت آن نیز در جهان پایین می باشد این در حالی است که کشورهای همسایه این کشور همچون کویت امارات متحده عربی، LNG را باقیمت بالاتر وارد کشورهای خود می کنند و عربستان از بازار صادرات گاز به این کشورها بی بهره می باشد در شکل زیر میزان تقاضا گاز عربستان سعودی طی سالهای ۲۰۱۷-۱۹۶۵ ارائه شده است.

شکل ۶- تقاضا گاز عربستان سعودی ۲۰۱۷-۱۹۶۵ (میلیون متر مکعب)

در جدول زیر تغییرات قیمت انرژی عربستان ارائه شده است.

 تغییرات قیمت انرژی عربستان سعودی

کشور عربستان به منظور تامین تقاضای مشتریان خود هم در بخش نفت خام و هم محصولات پتروشیمی همواره در حال افزایش ظرفیت و به روز سازی تکنولوژی خود می باشد در شکل زیر میزان تولید نفت خام و صادرات آن ارائه شده است.

شکل ۷- میزان تولید و صادرات نفت خام عربستان سعودی (میلیون بشکه در روز)

با توجه به ظرفیت های موجود در عربستان سعودی و سرمایه گذاری ضعیفی که در بخش محصولات بالادستی در جهان انجام گرفته است انتظار نمی رود تغیبرات شدیدی طی سالهای آتی در قیمت محصولات رخ بدهد. شرکت Aramco  استراتژی کاهش مصرف منابع را دنبال کرده است این استراتژی با کاهش ۳-۲ درصد بهره برداری میداین نفتی صورت گرفته که تا حد زیادی توسط سایر کشور و با سرمایه خارجی حمایت می شود. سهم نفت عربستان سعودی از تولید نفت جهان طی سالهای ۲۰۱۷-۱۹۶۵ در شکل زیر ارائه شده است.

شکل ۸- سهم نفت عربستان سعودی از تولید نفت جهان

۳- بررسی پالایشگاه های عربستان سعودی

مجموع ظرفیت محصولات پالایشگاهی عربستان سعودی در سال ۲۰۱۷ بیش از ۵.۳ میلیون تن بوده است. در جدول زیر میزان ظرفیت پالایشگاه های عربستان سعودی تا ماه نوامبر سال ۲۰۱۷ ارائه شده است.

ظرفیت پالایشگاه های عربستان سعودی تا نوامبر ۲۰۱۷ (هزار تن)

۴- استراتژی مقابله با کاهش تقاضا

دولت عربستان سعودی گام های بزرگی در خصوص تغییر قیمت نفت و گاز به منظور مقابله با بحرانهای اقتصادی حاصله از کاهش تقاضا، برداشته است.رهبر جدید عربستان سعودی محمد بن سلمان برنامه های زیادی در خصوص ایجاد تغییرات تا سال ۲۰۳۰ ارائه داده است یکی از مهمترین برنامه های این کشور کاهش وابستگی  اقتصاد عربستان به نفت می باشد.

هیت پادشاهی عربستان در سال ۱۹۷۵ تصمیماتی در خصوص کاهش وابستگی اقتصادی این کشور به نفت گرفته اند اما در آن زمان نظریه پردازی نفتی غالب بوده است اما این استراتژی تا سال ۲۰۳۰ به دلیل تغییرات آب و هوایی و تغییر الگوی انرژی جهان لازم الاجرا می باشد.

علاوه بر سرمایه‌گذاری در صنایع غیر نفتی و فروش ۵ درصد از سهام Aramco دولت تصمیم به سرمایه گذاری در محصولات شیمیایی با سود آوری بالا را دارد. در نوامبر سال ۲۰۱۷ وزیر نفت دولت عربستان سعودی اعلام کرد که این کشور مکان استثنایی  به منظور تولید محصولات شیمیایی سود آور می باشد همچنین از دیگر برنامه های شرکت Aramco دو برابر سازی ظرفیت پالایشگاه های این کشور می باشد. در حال حاضر ظرفیت پالایشگاه های عربستان ۵.۳۶ میلیون بشکه در روز (bbl/day) می باشد و برنامه این کشور رساندن این ظرفیت به  ۱۰ میلیون بشکه در روز (bbl/day) تا سال ۲۰۳۰ می باشد. به منظور دستیابی به این مهم شرکت می بایست در بازار های زود بازده همچون چین، هند، اندونزی سرمایه‌گذاری کرد. واحد جدید Zhejiang Petrochemical موجود در چین دارای ظرفیت پالایشی ۴۰۰.۰۰۰ بشکه در روز می باشد که می تواند موقیعت مناسبی برای سرمایه گذاری باشد بیشترین میزان تولید پالایشگاهی عربستان گازوئیل با ۳۷.۵ درصد از مجموع تولیدات این کشور می باشد در شکل زیر میزان تولیدات محصولات پالایشگاهی عربستان سعودی در سال ۲۰۱۷ ارائه شده است.

شکل ۹- میزان تولیدات محصولات پالایشگاهی عربستان سعودی در سال ۲۰۱۷ (درصد)

شرکت Aramco دارای ۴ پالایشگاه با ۱۰۰ درصد مالکیت می باشد. انتظار می رود واحد Jazan با ظرفیت ۴۰۰.۰۰۰ بشکه در روز تا سال ۲۰۱۸ وارد جریان تولید شود. واحد Ras Tanura بزرگترین و قدیمی ترین واحد تولید کننده در عربستان سعودی می باشد این واحد از سال ۱۹۴۱ در حال فعالیت می باشد و قرار است با سرمایه گذاری ۲.۵ میلیارد دلار به تکنولوژی روز دنیا مجهز شود انتظار می رود در سال ۲۰۲۱ این واحد عملیاتی شود .

۵- بررسی ظرفیت پتروشیمی عربستان سعودی

در جدول زیر ظرفیت محصولات پتروشیمی  عربستان سعودی ارائه شده است.

جدول ۳- ظرفیت محصولات پتروشیمی عربستان سعودی  در سال ۲۰۱۷ (هزار تن)

در عربستان سعودی به دلیل پایین بودن قیمت خوراک تولید محصولات پتروشیمی دارای سود آوری بالایی می باشند که این فاکتور باعث تبدیل سریع عربستان سعودی به یکی از بزرگترین تولید کنندگان محصولات پتروشیمی و پلیمری در جهان شده است.

۶- بررسی تقاضا نفت توسط IEA

بر اساس اطلاعات ارائه شده توسط IEA ( International Energy Agency) رشد محصولات پتروشیمی می تواند تقاضا نفت در جهان را تا سال ۲۰۴۰ افزایش دهد از دیگر فاکتورهای اصلی افزایش تقاضا GDP می باشد. در شکل زیر میزان CO2 منتشر شده تقاضا محصولات شیمیایی، GDP  و تاثیر آنها بر تقاضا محصولات شیمیایی ارائه شده است.

شکل ۱۰- میزان CO2 منتشر شده، تقاضا محصولات شیمیایی، GDP

در شکل زیر سناریو تغییرات تقاضا محصولات پتروشیمی و خوراک به وسیله سازمان IEA ارائه شده است در این سناریو قیمت نفت خام در سال ۲۰۲۵ بشکه ای ۸۸ دلار پیش یینی شده است.

شکل ۱۱- سناریو تغییرات تقاضا محصولات پتروشیمی و خوراک به وسیله سازمان IEA (میلیون بشکه در روز)

۷- واحد Sadara

دولت عربستان نیاز به این دارد تا بازار فروش محصولات خود را با ثبات کند و بازار های حال حاضر را برای آینده حفظ کند واحد Sadara واقع در Jubail بر خلاف سایر واحدها در یک فاز ساخته شده است این واحد جذابیت بالایی برای سرمایه‌گذاری خارجی دارد. واحد Sadara با همکاری Aramco و Dow   تاسیس می شود این واحد شامل ۲۶ بخش می باشد که اولین کراکر بخار مخلوط (mixed feed steam cracker)  در منطقه می باشد واحد sadara  توانایی استفاده از  اتر، اتان یا نفتا به منظور تولید دامنه گسترده ای از محصولات شیمیایی را دارد. از مزایای mixed feed steam cracker  انعطاف پذیری آن می باشد. تولید اتیلن در عربستان کم هزینه می باشد. اتان ارزان است اما استفاده از آن باعث تشدید کمود گاز شده و از آن برای تولید برق در این کشور استفاده می شود.

اخیرا شرکت Total و Aramco قراردادی به منظور توسعه واحد Amiral واقع در Jubail  امضاه کرده اند. از ۹ میلیارد دلار هزینه سرمایه گذرای ۵ میلیارد دلار مختص به واحد mixed-feed cracker می باشد. این پروژه در سال ۲۰۲۴-۲۰۲۳ به بهره برداری می رسد و قادر خواهد بود ۲.۷ میلیون تن در سال محصولات شیمیایی تولید کند. در جدول زیر واحدهای اصلی فرایند Sadara  ارائه شده است.

جدول ۴- واحدهای اصلی فرایندی Sadara  

در شکل زیر شماتیک مجتمع Sadara ارائه شده است

شکل ۱۲- شماتیک مجتمع Sadara

در بخش مقالات به معرفی دسته ای از محصولات  شیمیایی پرداخته شده است.شایان ذکر است محصولات نام برده شده شامل مطالعات امکانسنجی می باشد. در گزارشات امکانسجی به وضعیت بازار،فرایندهای تولید و اطلاعات سرمایه‌گذاری مورد نیاز پرداخته شده  که تمامی این اطلاعات قابل ارائه به مشتریان می باشد.

این مقالات توسط شرکت آلما شیمی پاسارگاد برای شما تهیه شده است.